تاریخچه روزنامه نگاری در جهان

                                       

منبع - وبلاگ ابراهیم حافظی

در زمان حکومت ژولیوس سزار (دوهزار و اندی سال پیش) به ابتکار او روزنامه ای در شهر رم منتشر می شد به نام «اکتا دیوما» که در آن در آغاز کار، تنها کارها و تصمیمات سزار درج می شد که بعدا فعالیت های سنا و دولت هم بر آنها اضافه شد. این نشریه دستنویس برای مطالعه باسوادها در چند نقطه عمومی شهر و در جایی محفوظ از باد و باران نصب می شد. در سده سوم میلادی، به ابتکار اردشیر پاپکان شاه وقت ایران، کارنامه ای تحت نام «روزنامک (ک = ه)» فعالیت های انجام شده دربار، دولت و موبدان موبد (روحانی ارشد آیین زرتشت که این آیین، از سوی اردشیر دین رسمی ایران اعلام و وارد امور دولت شده بود) را درج و برای مقامات و رجال خاصی ارسال می شد (بمانند نشریه ویژه خبرگزاری های دولتی). این کار تا اواسط حکومت خسرو پرویز ادامه داشت. در سال 713 میلادی (نزدیک به یک قرن پس از توقف روزنامک دولتی ایران) در پکن (شهر بیژینگ پایتخت چین) روزنامه ای به همان شکل روزنامک ساسانیان انتشار یافت. با این تفاوت که گاهی هم مطلبی مربوط به مردم عادی داشت. این نشریه که نخست دستنویس بود بعدا به صورت چاپ بلوکی (مهر) منتشر می شد.

به این ترتیب که مطالب بر تخته نوشته می شد و اطراف نوشته را خالی می کردند و به صورت مهر در می آوردند، آن را به مرکب آغشته می کردند و روی کاغذ می زدند و تکثیر می کردند. چینی ها قبل از آن با ساخت کاغذ و مرکب آشنا بودند. در دائرة المعارف کتاب و چاپ، نام این روزنامه «کای یووان» نوشته شده است که گویا از نام ماه انتشار آن گرفته شده است. سپس نوبت به «ریلیشن» رسید که «یوهان کارولوس» آن را در نخستین هفته از ماه ژوئن سال 1605 در استراسبورگ به دست چاپ سپرد و مادر روزنامه های امروز بشمار می رود. در سال 1621 در لندن نشریه عمومی «کورنت» به چاپ رسید. نخستین روزنامه به زبان فرانسه «گازت» بود که در سال 1631 کار انتشار آن آغاز شده بود. در سال 1646 در سوئد روزنامه ای به نام « پست اینریکس تیدنینگار» انتشار یافت که پس از 359 سال، همچنان منظما منتشر می شود. از سال 1701 روزنامه نگاری امر عادی و به تدریج به صورت یک حرفه درآمد و دارای اصول و قاعده شد و بعدا عنوان قوه چهارم دمکراسی را به خود اختصاص داد که یکی از تکالیف آن دفاع عمومی از ملت و وطن است.

روزنامه ارتباط و یا «ریلیشن» در ماه ژوئن سال 1605 در شهر استراسبورگ آلمان آن زمان و فرانسه امروز پا به عرصه وجود نهاد. ریلیشن نخستین روزنامه جهان نبوده است، ولی اولین نشریه عمومی است که اختصاص به اخبار دربار پادشاه، دولت محلی و مدح این و آن نداشت، و همه گونه مطلب درباره هرکس را که احساس می کرد کاری کرده و یا این می توانسته کاری بکند ولی نکرده بود منتشر می ساخت و نشریه ای بود فروشی و با بهای معین. تاریخچه انتشار روزنامه در جهان خیلی قدیمی تر از «ریلیشن» است.

سالهاست که انجمن جهانی روزنامه ها ( اختصارا: وان) کنوانسیون سالانه خود را به مناسبت ولادت روزنامه «ریلیشن» در شهر استاسبورگ برگزار می کند. در جلسات این کنوانسیون آمار و مشکلات و پیشرفتهای روزنامه نگاری چاپی در سال پیش از آن بررسی و مورد بحث قرار می گیرد.

فاکتوری که رلیشن را به اولین روزنامه مدرن تبدیل ساخت تداوم آن در انتشار بود رلیشن نخستین روزنامه ای بود که به صورت هفتگی و به مدت هفتاد سال به زندگی خود ادامه داد اما به هر حال رلیشن از بسیاری جهات شبیه روزنامه های امروزی نبود در آن دوران پستچی ها نقشی تعیین کننده درگردآوری اخبار داشتند چرا که آنها بودند که خبرها را از پیک های سواره می گرفتند و از آنجایی که در آن دوران خبرها به مفهوم اخذ کلمه چندان زیاد نبودند هر چیزی که می رسید به دست چاپ سپرده می شد بی آنکه حتی ویرایش شود چند سال طول کشید تا روزنامه ها در سایر کشورها هم پدیدار شوند نخستین روزنامه فرانسه تحت عنوان gazette در سال 1631 منتشر شد . نخستین روزنامه ی انگلستان محصول ترجمه ی روزنامه ای آلمانی به نام corante  به معنی (اخبار جاری ) بود اما پدیده ی سانسور مربوط به جنگ سی ساله در انگلستان سبب شد تا انتشار این روزنامه ها با محدودیت همراه شود اما بعد ها با رفع این محدودیت و برقراری آزادی ، انتشار اخبار داخلی رونق گرفت .  بسیاری از این اخبار گزارش جبهه های جنگ بود  بعد ها تصویب  قوانین جدید سبب شد انتشار اخبار با آزادی بیشتر صورت بگیرد وانتشار  روزنامه ها  استقبال مردم  را بیشتر کرد . نخستین روزنامه در سوئد در سال 1645 انتشار یافت این روزنامه سوئدی قدیمی ترین روزنامه ای است که هنوز تا امروز و ظاهرا بدون وقفه به انتشار خود ادامه داده است روزنامه public occurrences در سال 1690 در بوستون امریکا انتشار یافت این روزنامه تنها یک شماره انتشار یافت و به سرعت توقیف شد و به همین دلیل است که تاریخ آغاز انتشار روزنامه های مدرن امریکا را سال 1734 می دانند یعنی زمانی که new York weekly journal منتشر شد هجده سال دیگر هم گذشت تا این که کاناداییها در سال 1752 به نخشتین روزنامه خود یعنی  Halifax gazette رسیدند اما نخستین روزنامه ها در بخش شرقی جهان در قرن نوزدهم با عنوان  new south advertiser در سال 1803 در استرالیا منتشر شدند.

اما روزنامه Bombay samachar از سال 1822 در هند منتشر شد. این روزنامه به دو زبان انگلیسی و گجراتی که زبان شمال غربی هند است منتشر می شود

ژاپنی ها هم نخستین روزنامه خود را با نام niche –niche در سال 1872 منتشر ساختند. اما انتشار روزنامه و به عبارت بهتر تولد روزنامه به مفهوم امروزین آن در سال 1650 در لایپزیک آلمان و با انتشار einkommende zeitungen صورت گرفت ایمکوند زیتونگن 6 روز در هفته منتشر می شد چهار صفحه داشت و ابعاد آن حدود 5/31 در 17 سانتیمتر بود.

ارتقای سطح سواد و آموزش منجر به استقبال بیشتر از روزنامه ها شد و مردم برای هزینه کردن در مورد رسانه ای که عطش آنها را نسبت به اطلاعات فرو می نشاند رغبت و تمایلی بیشتر از خود نشان دادند. حدود سال 1800 بود که correspondent برای خود 51000 مشتری دست و پا کرد چهار هزار نسخه از این روزنامه هامبورگی که برای اروپایی ها به یک منبع معتبر تبدیل شده بود به کشورهای دور و نزدیک ارسال می شد و این روزنامه توانست نخستین روزنامه نگارانی را که فقط از طریق روزنامه نویسی امرار معاش می کردند گرد خود جمع کند.

فرا رسیدن قرن نوزدهم نشان دادکه هیچ چیز یارای ممانعت از غلبه و پیشروی روزنامه ها را ندارد.

بروز روش های صنعتی کاغذ سازی در میانه قرن نوزدهم و ترکیب مطالب محتوایی با آگهی ها باعث شد تا در عرصه روزنامه ها سنگ پایه ای تازه از جنبه هزینه ها بنیان نهاده شود قیمت روزنامه ها به شدت پایین آمد و به این ترتیب هر کسی قادر به خرید روزنامه شد پیشرفت در عرصه تکنولوژی های چاپی هم به روزنامه ها بال و پر داد تا به رسانه ای جمعی تبدیل شوند فردریک کونیگ(friedrich kenig) مخترع در سال 1814 نخستین ماشین دو سیلندر چاپ را که با نیروی بخار کار می کرد اختراع کرد و آن را در اختیار تایمز لندن قرار داد این ماشین ی توانست 1100 ورق در ساعت چاپ کند و به ابن ترتیب بود که در 28 نوابر 1814 چهار هزار نسخه از تایمز لندن را در چند ساعت چاپ کرد و اینجا بود که ماشین چاپ اتوماتیک رونق روزافزون یافت.

نخستین ماشین سیلندری برای روزنامه در سال 1899 موجودیت یافت و در سال 1912 بود که شرکت اگسبرگ نخستین ماشین رول افست را ساخت در حال حاضر بیش از یک سوم روزنامه های جهان با ماشین های افست مان رولند چاپ می شوند.

در پیشروی پیروزمندانه روزنامه ها که چهار قرن است ادامه دارد نه تنها روش ها و فرایندهای تولید دستخوش تغییر شده بلکه روزنامه ها نیز دچار دگرگونی های اساسی شده اند.