تاریخ مختصر مطبوعات ایران بعد از انقلاب اسلامی
هشت سال نخست دهه اول انقلاب، ایران گرفتار جنگ تحمیلی عراق بود و تمام مسائل کشور و از جمله مطبوعات زیر سایه مساله جنگ قرار داشت. مطرح‌ترین روزنامه‌ای که دو هفته پیش از جنگ منتشر شد، روزنامه «میزان» بود. در دوره جنگ ۶۳ تن از اصحاب مطبوعات در جبهه‌های جنگ به شهادت رسیدند و روزنامه‌نگاران ایرانی مدت زمانی زیر موشک‌باران و بمباران تهران به انجام وظایف خود مشغول بودند. مطبوعاتی‌های ایران در دوران جنگ تجارب ارزنده‌ای به دست آوردند، که تاکنون مکتوب نشده است.....
از اوایل انقلاب نسل تازه‌ای وارد عرصه مطبوعات ایران شد. قلیلی از آن‌ها اطلاعات اندکی پیرامون این حرفه داشتند و کثیری صرفاً به خاطر آنکه ذوق نویسندگی در خود می‌دیدند به این حرفه روی آورده بودند. پاره‌ای از این گروه به زودی دریافتند که مقوله روزنامه‌نگاری با دو بال علم و تجربه به سر منزل مقصود خواهد رسید. از این رو، در سال ۱۳۵۹ نخستین دوره آموزش کوتاه مدت روزنامه‌نگاری را در یکی از روزنامه‌های صبح تهران برپا کردند. این کلاس‌ها بعد‌ها نیز استمرار داشت. نسل جدید به مرور بر دانش خود افزود و چند تن از آنان در دهه بعد، پس از تحصیل دانشگاهی تا حد مُدرس روزنامه‌نگاری در دانشگاه پیش رفتند. روزنامه‌نگاران حرفه‌ای قبل از انقلاب نیز در اواخر دهه ۵۰ به چند گروه تقسیم شدند. عده‌ای از فعالیت‌های مطبوعاتی کناره گرفتند. جمعی کار خود را در خارج از کشور دنبال کردند و گروهی ماندند و همراه با نوآمدهای عرصه مطبوعات به کار خود ادامه دادند. مضمون روزنامه‌ها و به طور کلی مطبوعات به تبع تغییر مالکیت، مدیریت‌ها و سیاست‌ها تغییر کرد. بهار ۱۳۶۰ تلاش برای تغییر قانون مطبوعات آغاز شد که در نهایت سال ۱۳۶۴ منجر به تصویب قانون دیگری برای مطبوعات گردید. تا تصویب این قانون دوباره به پرونده نشریه‌های در حال انتشار رسیدگی شد و شماری دیگر از گردونه نشر خارج شدند. از آغازین ماه‌های دهه ۱۳۶۰ تعدادی از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای که به انتشار مجله‌های سرگرمی، اقتصادی، سینمایی و نظایر این‌ها روی آورده بودند از وزارت ارشاد مجوز موردی می‌گرفتند که پایدارترینشان مجله‌های فیلم و صنعت حمل و نقل بودند. در آن سال‌ها به ندرت پروانه انتشار دایم صادر می‌شد.
انتشار آدینه و پس از چندی نشریه‌های مشابه آن، نشرشمار بسیاری مجله‌های مذهبی، فرهنگی و مذهبی، سیاسی و تعطیل تعدادی از روزنامه‌ها و مجله‌ها، شهادت خبرنگاران در جبهه‌های جنگ، گروه‌گرایی و خارج‌نشینی تعدادی از روزنامه‌نگاران، انحلال دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، تشکیل کلاس‌های کوتاه مدت آموزش روزنامه‌نگاری و برگزاری دوره کار‌شناسی روزنامه‌نگاری در دانشگاه آزاد اسلامی، فعالیت‌های موردی سندیکا، توقیف روزنامه بورس، تجدید چاپ مطبوعات قدیم، توقیف روزنامه صبح آزادگان، تصویب قانون مطبوعات و سپس آیین‌نامه اجرایی آن، کاهش خودخواسته تیراژ مطبوعات به علت کمبود ارز و مشکلات ناشی از جنگ و صف انتظار روز‌نامه‌خوانان در مقابل روزنامه‌فروشی‌ها برای گرفتن یک نسخه روزنامه و یا مجله و... از جمله رویدادهای مطبوعاتی ایران در سال‌های جنگ بود. در سال‌های جنگ بسیاری از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای به موضوع‌های غیرسیاسی گرایش پیدا کردند و سیاسی‌نویسی فارسی در برون‌مرز رونق گرفت. دوره جدید حیات نشریه‌های ورزشی، سینمایی، سرگرمی، خانوادگی، اقتصادی از همان سال‌ها آغاز شد و دگرگونی زندگی بعضی از گردانندگان این نشریه‌ها از حیث مالی سبب گردید که شیوه کارشان مورد تقلید قرار گیرد و در زمینه‌های موضوعی موفق، به لحاظ کمی شمار نشریه‌ها فزونی یابد. با صدور قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد و پذیرش صلح توسط ایران، دوره دیگری از حیات ملت ایران آغاز شد. همه گروه‌ها و صنوف و از جمله مطبوعاتی‌ها توقع داشتند پس از جنگ فضای متفاوتی ببینند و رکود سال‌های دهه ۶۰ به رونق فعالیت‌های حرفه‌ایشان بینجامد.
از سال ۱۳۶۷ فضای سیاسی کشور تغییر کرد و زمینه تحول در حیات مطبوعات ایران فراهم آمد و بارقه امیدی در دل‌ها جوانه زد. در آن سال، نخست به سبب موفقیت سینمای ایران و رواج مجله‌های سینمایی، سینمانویسان و منتقدان فیلم گردهم آمدند و «هیات رییسه مجمع منتقدان، نویسندگان و مترجمان سینمایی- مطبوعات کشور» را تشکیل دادند. شرکت تعاونی مطبوعات نیز در آن سال به وسیله مدیران مطبوعات تأسیس شد. زمزمه‌های توجه هر چه بیشتر به آموزش روزنامه‌نگاری و ارتقای سطح کیفی نشریات در آن سال مورد توجه قرار گرفت. در اوایل سال ۱۳۶۸ امور مطبوعاتی پس از یک دهه تنزل اداری دوباره به معاونت ارتقاء پیدا کرد و حوزه معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بازگشایی شد. با بازگشایی این معاونت، دو ادارۀ کل با عنوان‌های مرکز گسترش آموزش رسانه‌ها و مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها تأسیس شدند که این دو مرکز در ارتقای سطح کیفی و حتی کمی مطبوعات ایران، گسترش آموزش و نسل‌پروری، انتشار تحقیقات و متون آموزش روزنامه‌نگاری و تحول مطبوعاتی در دهه بعد سهم ارزنده‌ای داشتند. همزمان با تلاش در این دو مرکز، آموزش و پژوهش روزنامه‌نگاری در دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی و دولتی نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و هر چه زمان می‌گذشت بر تعداد دانش‌آموختگان روزنامه‌نگاری و پژوهش‌های مطبوعاتی افزوده می‌شد. انتشار فصلنامۀ «رسانه» و شماری مجله فرهنگی، ادبی، سیاسی و اجتماعی، روزنامه «سلام»، تشکیل انجمن مطبوعات ورزشی ایران، پذیرش دانشجوی دوره کار‌شناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، چاپ نخستین آگهی رنگی در «کیهان» بعد از دیگر تحولات صورت گرفته در سال ۱۳۶۷ بود. در آن سال با برگزاری نمایشگاه‌هایی در حوزه ارتباطات و اطلاع‌رسانی و نخستین سمینار بررسی مطبوعات ایران گام‌های مؤثر دیگری در رساندن مطبوعات به جایگاه واقعی خود برداشته شد و زمینه‌ها برای جهش در دهه ۷۰ فراهم آمد.
شمار نشریه‌های ادواری چاپ ایران در گستره ۱۲ ساله (بهمن ۱۳۵۷ تا اسفند ۱۳۶۹) از مرز ۲۵۰۰ عنوان گذشت. سیاهه نشریه‌های فارسی برون‌مرزی نیز در فهرست‌هایی که در اروپا و آمریکا منتشر شده، موجود است.
نشریه‌های چاپ داخل در ۶۳ شهر کشور انتشار پیدا کردند اما این نکته را باید افزود که حدود نیمی از چاپکرده‌های داخلی با بودجه‌های غیرخصوصی منتشر شدند.
از بازگشایی حوزه معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که بعد‌ها به معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تغییر نام دارد تا زمستان ۱۳۹۰، یازده تن سکان‌دار امور مطبوعاتی در دستگاه فرهنگ کشور شدند. در ۲۰ سال اخیر روزنامه‌نگاری ایران دوره‌های پُر فراز و فرودی را از سر گذراند که می‌توان آن را اگر که نگوییم به ۱۱ دوره، دسته کم به ۶ دوره تفکیک کرد.
منبع: مطبوعات بهارستان
