راهنمای پایان نامه؛ مقدمه ای بر روایی و پایایی

 

منبع-شبکه اینترنتی آفتاب
نویسنده: ایثار باتمان قلیچ
قبل از بکارگیری ابزارهای اندازه گیری لازم است پژوهشگر از طریق علمی، نسبت به روا بودن ابزار اندازه گیری مورد نظر و پایایی آن که مکمل هم به حساب می آیند اطمینان نسبی پیدا کند.

قبل از بکارگیری ابزارهای اندازه گیری لازم است پژوهشگر از طریق علمی، نسبت به روا بودن ابزار اندازه گیری مورد نظر و پایایی آن که مکمل هم به حساب می آیند اطمینان نسبی پیدا کند.


روایی:

مقصود این است که آیا ابزار اندازه گیری موردنظر می تواند ویژگی و خصوصیتی که ابزار برای آن طراحی شده است را اندازه گیری کند یا خیر؟ به عبارت دیگر مفهوم روایی(validity) به این سوال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد. بدون آگاهی از روایی ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت. پرسشنامه ای (یا بطور کلی ابزار اندازه گیری) که مثلا برای ارزیابی «تعهد سازمانی» کارکنان طراحی شده ولی پرسش هایش به گونه ای طراحی شده اند که «رضایت شغلی» کارکنان را ارزیابی می کند روایی ندارد (هرچند ممکن است بررسی های آماری، پایایی مطلوب آن را نشان دهند.) همین طور پرسشنامه ای که همه وجوه موضوع مورد تحقیق را در بر نگیرد دارای روایی مطلوبی نیست.

نظر کارشناسان و خبرگان می تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه گیری باشد. موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری های نامتناسب می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش سازد. متاسفانه در اغلب تحقیقات دانشگاهی در کشور ما به روایی ابزار تحقیق بی توجهی می شود.

پایایی:

پایایی(reliability) با این امر سر و کار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می دهد. به عبارت دیگر، «همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است» چقدر است.

به بیان دیگر اگر ابزار اندازه گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد. برای اندازه گیری پایایی شاخصی به نام ضریب پایایی استفاده می کنیم. دامنه ضریب پایایی از صفر تا ۱+ است. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است. "پایایی کامل" واقعاً به ندرت دیده می شود و در صورت مشاهده قبل از هر چیز باید به نتایج حاصل شک کرد.

برای محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازه گیری، شیوه های مختلفی به کار برده می شود. از جمله:

الف) اجرای دوباره آزمون یا روش بازآزمایی(Test – Retest)

ب) روش موازی یا روش آزمونهای همتا(Equivalence)

ج) روش تصنیف یا دونیمه کردن آزمون(Split – half)

د) روش کودر _ ریچاردسون(Kuder – Richardson)

ه) روش آلفای کرونباخ(Cronbach s Alpha)

نرم افزار spss یکی از نرم افزارهای متداول برای تعیین پایایی با یکی از روش های فوق (و معمولا روش آلفای کرونباخ) می باشد.