تفاوت بین رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی

نویسنده: جواد افتاده

رسانه‌های جمعی مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات امروز مخاطب گسترده‌ای در جهان و ایران دارند، این در حالی است که رسانه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، توئیتر، یوتیوب و گوگل‌پلاس نیز درصد زیادی مخاطب دارند اما رشد بیشتری نسبت به رسانه‌های جمعی دارند و گویا قرار است پای جای آنها قرار دهند.

اما تفاوت‌های اساسی بین این دو وجود دارد که ۱۴ مورد آن در جدول زیر ارائه می‌شود و پس از آن توضیحات هر بند ارایه می‌شود:

 

                        تفاوت بین رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی

رسانه‌های جمعی	رسانه‌های اجتماعی
دامنه محدود	دامنه گسترش پذیر
کمتر یا غیر دسترس	دردسترس پذیر
محدود تولید و استفاده	سهولت تولید و استفاده
زمان باتاخیر	زمان فوری
عدم ویرایش	ویرایش پذیر
یک سویه	چندسویه
محدود بودن	نامحدود بودن
رسمی	غیررسمی
تک‌رسانه ای	چندرسانه‌ای و فرامتنی
تیم تحریریه	عدم وجود تیم تحریریه
عدم مشخص بودن تعداد مخاطب	مشخص بودن تعداد مخاطب
سانسور زیاد	سانسور کم
عدم انطباق با مخاطب	مبتنی بر نیاز مخاطب
گران	ارزان

                                                       

برخی از مشخصاتی که به توصیف تفاوت‌های رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی کمک می‌کنند به این قرارند:

۱-    دامنه دسترسی (Reach): تکنولوژی‌ رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی هر دو امکان گسترش دسترسی را فراهم می‌کنند و می‌توانند به مخاطبانی جهانی دست یابند. اما رسانه‌های جمعی به طور شاخص از یک شبکه سازمانی متمرکز برای سازماندهی، تولید، و انتشار استفاده می‌کنند، در حالیکه رسانه‌های اجتماعی ذاتا تمرکززدایی‌شده‌تر و کمتر سلسله مراتبی هستند و با نقاط متعدد تولید و مصرف مشخص می‌شوند.

۲-    قابلیت دسترسی(Accesibility): وسائل تولید برای رسانه‌های جمعی به طور معمول در اختیار دولت و/یا شرکت‌های خصوصی هستند؛ رسانه‌های اجتماعی به طور رایگان یا با هزینه ناچیز در دسترس عموم مردم هستند.

۳-    سهولت استفاده (Usability): تولید رسانه‌های جمعی به طور معمول نیاز به مهارت‌ها و آموزش اختصاصی دارد. در مقابل، اغلب تولیدات رسانه‌های اجتماعی، به مهارت‌ها و آموزش اختصاصی نیاز ندارد یا تنها به تجدید برداشتی از مهارت‌های موجود نیاز دارند؛ از لحاظ نظری هر کسی با دسترسی به اینترنت می‌تواند وسائل تولید رسانه‌های اجتماعی را به کار بیندازد.

۴-    ارتباط فوری (Immediacy): زمان تاخیری میان مواد ارتباطی تولید شده در رسانه‌های اجتماعی ممکن است طولانی باشد (روزها، هفته‌ها یا حتی ماه‌ها) در حالیکه در رسانه‌های اجتماعی امکان پاسخ‌های تقریبا فوری وجود دارد؛ تنها مشارکت‌کنندگان تعیین کننده هر تاخیری در پاسخ هستند).یا این حال رسانه‌های جمعی شروع به اقتباس جنبه‌هایی از تولید کرده‌اند که به طور معمول با ابزارهای رسانه‌های اجتماعی انجام می‌شود،  بنابراین این ویژگی ممکن است در طول زمان جنبه متمایزکننده‌اش میان این دو نوع رسانه را از دست بدهد.

۵-    استمرار (Permanence): تولیدات رسانه‌های جمعی، هنگامی که ایجاد می‌‌شوند، دیگر قابل تغییر دادن نیست (زمانی که مقاله یک مجله چاپ و توزیع شد، دیگر نمی‌توان درآن تغییری ایجاد کرد)، در حالیکه تولیدات رسانه‌های اجتماعی را می‌توان تقریبا به طور فوری با گذاشتن اظهار نظر یا ویراستاری تغییر داد.

۶-     تعامل(Interactive): رسانه‌های جمعی اصولا حالت یک سویه با مخاطب دارند و تنها پیام را ارسال می کنند و ارتباطات یک به یک یا یک به چند است در حالی که در رسانه های اجتماعی ارتباطات چند به چند است و مخاطب کاملا به صورت تعاملی قدرت ارتباط دارد.

۷-    محدودیت(Limited): در تمام رسانه‌های جمعی مانند رادیو، تلویزیون و روزنامه محدودیت تولید محتوا داریم، در حالی که در رسانه‌های اجتماعی محدودیتی برای تولید محتوا نیست زیرا در آنجا بحث دیده شدن محتواست.

۸-    اعتبار(validation): فضای رسانه‌های جمعی کاملا رسمی است و محتوا تا حدود زیادی معتبر است اما فضای رسانه‌های اجتماعی غیررسمی و محتوا کمتر مورد اعتبار است البته کاربران به راحتی می توانند محتوای مورد شایعه و غیر معتمد رو شناسایی و معرفی کنند.

۹-    چندرسانه‌ای(Multimedia): محتوا در رسانه‌های جمعی محدود به امکانات مانند صدا، تصویر یا متن است در حالی که در رسانه‌های اجتماعی این محدودیت بسیار کمتر از و فرامتن است که قابلیت ناوبری نیز موجود است.

۱۰-   تحریریه (Editorial): در همه رسانه‌های جمعی تیم تحریریه وجود دارد که محتوا را تولید می‌کنند اما در رسانه‌های اجتماعی تیم تحریریه‌ای برای تولید محتوا نیست بلکه تیم مانیتورینگی برای رصد محتوا موجود است.

۱۱-   اندازه‌گیری مخاطب (Audience Measurement): در تمام رسانه‌های جمعی این مشکل وجود دارد که تعداد مخاطب مشخص نیست اما در رسانه‌های اجتماعی به راحتی امکان اندازه‌گیری مخاطبان موجود است و متوجه شویم که یک رسانه چه مقدار مخاطب آنی و دائمی دارد.

۱۲-   سانسور(Censorship): سانسور محتوا در رسانه‌های جمعی بیداد می کند، محتوا از طرف سازمان‌های درونی و بیرونی و تحریریه به اندازه کافی سانسور می شود اما در رسانه‌های اجتماعی سانسور به شدت کمتر است مگر اینکه محتوا ضد ارزشی باشد که کاربران آن را گزارش کرده باشند. البته بدون سانسور هم نیست.

۱۳-  تولید محتوا (Content Production) : محتوا در رسانه‌های جمعی مطابق با اهداف سازمان رسانه‌ای تولید می‌شود اما در رسانه‌های اجتماعی چون کاربر محور است و مخاطب‌خود محتوا تولید می‌کند بر اساس نیازهای اجتماعی محتوا تولید می‌شود.

۱۴-  قیمت (Price): تولید محتوا و دسترسی به محتوای رسانه‌های جمعی در مقایسه با رسانه‌های اجتماعی گران است. زیرا در رسانه‌های اجتماعی با کمترین امکانات بیشترین محتوا می‌وان تولید کرد.

پ.ن: این مطلب بخشی از مقاله‌ای نگارنده با همین عنوان است که در نشریه کتاب ماه علوم اجتماعی چاپ شده است.